Türkiye'de tarihi 100 yılı bulan veya aşan firma sayısı çok fazla değil. Bir çok firma ikinci-üçüncü kuşaktan sonra yaşanan sorunların kurbanı oluyor. Peki, şirketlerin yok olduğu bir ekonomide hangi firmalar bunu nasıl başarıyor?
Türkiye'de tarihi 100 yılı aşan firma sayısı da 100 yılı bulan firma sayısı da çok değil. Bir çok firma ikinci-üçüncü kuşaktan sonra yaşanan sorunların kurbanı oluyor. İşte yazı dizimizin ilk makalesi;
Binlerce şirketin yok olup gittiği bir süreçte ayakta kalan Türkiye firmaları hangileri?
1- Yenigün Reçelleri (1914)
Yenigün Gıda 4 nesildir Antalya’da faaliyetine devam ediyor. Şirketin başında dördüncü nesil patronu Necmi Alpagot bulunuyor. Alpagot, işlerin nasıl başladığı ile ilgili olarak daha önce yaptığı açıklamada, "Dedemin babası zamanından gelen bir gelenek. Ev hanımlarının evlerde yaptığı turunç, patlıcan, bergamot reçelleri ikram ediliyormuş ve bunu ilk kavanozda satmaya başlayan büyük dedemiz olmuş. Böylelikle Antalya'da ticari değer kazanmış bir ürün" demişti.
2- Ford Otosan
Ford Motor Company ve Koç Holding’in ortaklığında 1959 yılında kurulan Ford Otosan (Ford Otomotiv Sanayi A.Ş.), 2005 yılından bu yana, Türkiye’nin en fazla ihracat yapan ilk 3 şirketi arasında yer alıyor. 6 yıldır üst üste elde ettiği otomotiv sektörü ihracat şampiyonluğunu 2015 yılında, 'Türkiye ihracat şampiyonluğu' ile taçlandıran şirket, 2016 yılında da 83 ülkeye yaptığı araç ve parça ihracatı ile bu unvanını devam ettirdi. 1.500 kişilik Ar-Ge mühendisi kadrosuyla Türkiye’nin otomotiv sektöründeki en büyük Ar-Ge organizasyonuna sahip olan ve 10.000’i aşkın kişiye istihdam sağlayan Ford Otosan, Borsa İstanbul’daki en değerli ilk 30 şirket arasında (BIST 30) bulunuyor.
3- Abdi İbrahim (1912)
1912 yılında Eczacı Abdi İbrahim Bey tarafından İstanbul Küçükmustafapaşa semtinde ilk eczane kuruldu. 1919 yılında ilk ilaç üretim fabrikası faaliyete geçti ve ilk hazır ilaç üretimine geçildi.
1939 yılında eczacı İbrahim Hayri Barut ile yönetimde ikinci kuşak devri başladı. 1952'de laboratuvarlar Vefa semtine taşındı.1975'de şirketin ismi "Abdi İbrahim İlaç Sanayi ve Ticaret A.Ş." olarak değiştirildi.
4- Develi Restoran (1912)
Develi Restaurant, halen Develi Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini yürüten Arif Develi’nin dedesi tarafından 1912 yılında, Antep’te kuruldu. Arif Develi, 1966 yılında İstanbul’a gelerek, İstanbul'un tarihi mekânlarından Samatya’da Develi restaurantı açtı.
Arif Develi, halen Develi’nin Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini yürütse de Develi mirasını iki oğlu, Ali ve Nuri Develi profesyonel anlamda devam ettiriyor.
5- Apikoğlu (1910)
Apikoğlu’nun hikayesi, kendi aileleri için hazırladıkları ev yapımı sucukların lezzetinin dilden dile dolanmasıyla başladı.
Çevreden gelen yoğun talepler sonucunda satışa başlanmasının ardından Apikoğlu 1910 yılında Kayseri'de Türkiye’nin ilk et ürünleri imalatçısı olarak kuruldu ve faaliyete geçti.
Apikoğlu, 1920 yılından sonra üretimine İstanbul’da devam etti. Firma halen 15 bin metrekare kapalı, 45 bin metrekare açık alanda kurulu kombina tesislerinde ürettiği 75 çeşit ürün ile faaliyetine devam ediyor.
6- İlancılık A.Ş (1909)
1909 yılında David Samanon, Jak Hulli ve Kahire'de Havas adlı bir ajansın yönetici Ernest Hoffer, İlancılık'ın temellerini atarak İlanat Reklam Acentesi'ni kurdu. Türk reklamcılığının gelişmesinde önemli rol oynayan bu ekibe daha sonra dönemin Cumhuriyet Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Kamil Salih Sel eklendi. Ülkenin ilk telefon numaralarından olan 94-95’i alan ve gazete ilancılığı yaparak işe başlayan firma, 2. Dünya Savaşı'nda yaşanan ekonomik krizden olumsuz etkilendi.
Daha sonraları yürütülen ithalat projeleri ile eski günlerine dönmeye başladı.
İlk yürüyen billboard'dan dergi mecrasına reklam vermeye, radyo ve sinemalara reklam vermekten bugün gazetelerde kullanılan sütun santim kavramını yaratmaya kadar sektörde pek çok ilki gerçekleştirdi.
7- Splendid Otel (1908)
Büyükada'da yer alan oteli Sakızlı Müşir Kazım Paşa, Osmanlı ordusundan Mareşal rütbesiyle emekli olmasının ardından 1908 yılında kurdu. Otel ilk kurulduğu yıllarda 'Kazım Paşa Oteli' olarak biliniyordu. 1936 yılında Kazım Paşa'nın vefatı ile otelin mülkiyeti kızı Nazire Tokgöz’e geçti.
1941’de onun ölümünün ardından ise otel kısa bir süre kapalı kaldı. Daha sonra işleri Paşa'nın damadı İsmail Hakkı Tokgöz devraldı.
1957’de İsmail Hakkı Tokgöz’ün vefatının ardından otelin mülkiyeti ve işletmesi kızı Belma Hatice ve onun eşi Nihat Hamamcıoğlu’na geçti. Belma Hanım ve Nihat Hamamcıoğlu idaresinde Splendid Palas eski heyecanını sürdürmeyi başardı. Otel halen Hamamcıoğlu Ailesi'nin mülkiyetinde bulunuyor ve 6. nesil tarafından aile geleneği olarak idare ediliyor.
Otelin internet sitesinde yer alan bilgiye göre, Splendid Otel Türkiye'de 1.derecede tarihi eser statüsünde orjinalliği ilk günki özeliklere sadık kalınarak işletilen tek otel.
8- Komili Kuruluş Yılı (1878)
Komili'nin öyküsü 1878 yılında Midilli Adası'nda başlıyor. O yıllarda Osmanlı toprağı olan Ada'da yaşayan Komi'li Hasan, Midilli Adası'nda sabun ve zeytinyağı üreterek geçimini sağlamaktadır. Aile, Lozan Antlaşması'ndan sonra mübadele gereği Ayvalık'a göç eder ve Komili markasının öyküsü burada devam eder. Zeytinyağında bir çok ilke imza atan Komili, 1995 yılında Komili ailesi tarafından dünyanın dev şirketlerinden Unilever’e satıldı.
Unilever Komili markası ile 13 yıl üretim yaptı. 2008’de Unilever Komili’yi Anadolu Grubu’na sattı. Son olarak ise geçtiğimiz aylarda Komili ABD'li gıda devi Bunge şirketine satıldı.
9- Koska Hacı Emin Bey (1907)
Koska’nın geçmişi 1900’lü yılların başında Denizli’de Hacı Emin Bey’in faaliyet gösterdiği helvacı dükkânına kadar uzanıyor. Baba mesleğini sürdüren Halil İbrahim Adil Dindar 1931 yılında oğulları ile birlikte İstanbul’a gelerek Koska semtinde bir dükkân açar, zamanla ürettikleri helva ve tatlıların lezzeti ile ünlenir.
Bulundukları semtten dolayı Koska’daki Helvacı olarak anılmaya başlar ve daha sonra bu ünvanı markaları olarak tescilletirler.
1974’de Topkapı’da kurulan fabrikada helvanın yanısıra lokum, reçel ve koz helva üretimine de başlanır. 1983 yılında Mümtaz ve Nevzat Dindar kardeşler diğer küçük kardeşlerinden ayrı olarak Merter’de inşa ettirdikleri yeni tesislere taşınarak faaliyetlerini burada sürdürme kararı alırlar.
Halen dördüncü kuşağın yönetiminde olan KOSKA 1998 yılı sonlarında taşındığı Avcılar-Ambarlı Kavşağında, on bir dönüm arazi üzerine kurulu 22.000 m2 kapalı alana sahip yeni tesislerinde üretimini sürdürüyor.
10- Bebek Badem Ezmecisi Mehmet Halil Bey (1904)
Mudanyalı Mehmet Halil Bey, Haydarpaşa Lisesi’nde okumak üzere geldiği İstanbul’da Fener Rum Lisesi’nde eğitim gören Arnavutköylü Anastasya Hanım’la tanışır.
O dönemlerde iki ayrı dinden insanların evlenmesi çok zor da olsa, büyük aşkları aileleri yumuşatır. Fakat Anastasya Hanım’ın babasının bir şartı vardır; evlendikten sonra genç çiftlerin İstanbul’da yaşayacak olması. Bunun üzerine Mehmet Halil Bey’in babası, Mudanya’da yapmakta olduğu badem ezmesi ve şekerleme işini oğluna öğretmek üzere 1-2 yıllığına İstanbul’a gelir.
Bebek’te bir dükkân açarlar. Bebek Badem Ezmecisi’ni ‘Meşhur’luğa götüren süreç de 1904’te başlamış olur. Mehmet Halil Bey, Sevim İşgüder henüz 1.5 yaşındayken yaşamını yitirir. Anastasya Hanım iki kızını okutmak için bütün yükü omuzlarına alır. Ancak hastalanınca 1957 yılından itibaren Sema ve Sevim İşgüder kardeşler kendilerini badem ezmesi üretirken bulurlar. Birliktelikleri de Sema Hanım’ın yaşamını yitirmesine dek sürer.
Meşhur Bebek Badem Ezmecisi, adı olduğu üzere Bebek’te küçük bir dükkânda, Sevim İşgüder tarafından yönetiliyor.
İşte yazı dizimizin diğer makaleleri;