Huzurlarınızda TÜBİTAK'ın 50 Yıllık Öyküsü

1963 yılında kurulan ve Türkiye’nin bilim, teknoloji ve yenilik alanındaki çalışmalarına yön veren TÜBİTAK, 50 yıl boyunca birçok ilke ve önemli başarılara imza attı. İşte TÜBİTAK’ın 50 yıllık öyküsü!

1963 yılında kurulan ve Türkiye’nin bilim, teknoloji ve yenilik alanındaki çalışmalarına yön veren TÜBİTAK, 50 yıl boyunca birçok ilke ve önemli başarılara imza attı.

24 Temmuz 1963 tarihinde genç bilim insanlarını destekleme amacıyla dönemin önde gelen bilim insanları Prof. Dr. Bahattin Baysal, Prof. Dr. Erdal İnönü, Prof. Dr. Cengiz Uluçay ve Sami Küçük tarafından kurulan TÜBİTAK, yarım asrı geride bıraktı. Dergi ve kitapları ile bilim meraklılarına yeni kapılar açan TÜBİTAK, bilim insanlarına, özel sektöre ve araştırmacılara Ar-Ge ve yenilik alanında önemli destekler sunarken, Uluslararası Bilim Olimpiyatları’na hazırlanan ve kazandıkları madalyalarla ülkemize gurur yaşatan öğrencileri destekliyor.

Bilimsel araştırmaların merkezi haline gelen Marmara Araştırma Merkezi (MAM) gibi önemli merkez ve enstitüleri faaliyete geçirerek, bilim ve teknolojide rehber ve öncü bir kurum haline geldi.

Uzaya uydular fırlatan, araştırma gemisini denize indiren, savunma sanayiinde dünyada sayılı ülkelerin sahip olduğu teknolojileri TSK’nın hizmetine sunan, hayatın her alanında ihtiyaç duyulan kritik projeleri hayata geçiren TÜBİTAK, sahip olduğu birikim ve tecrübe ile ülkemizin geleceğine ışık tutmaya devam ediyor.

TÜBİTAK 50 Yılın Kronolojisi

1963: TÜBİTAK, genç bilim insanlarını destekleme misyonuyla, dönemin önde gelen bilim insanlarını Prof. Dr. Bahattin Baysal, Prof. Dr. Erdal İnönü, Prof. Dr. Cengiz Uluçay ve Sami Küçük tarafından kuruldu.

İlk TÜBİTAK Bilim Kurulu, dönemin önde gelen bilim İnsanları,

  • Ord. Prof. Dr. Cahit Arf
  • Ord. Prof. Dr. Ratıp Berker 
  • Prof. Dr. Hikmet Binark 
  • Prof. Dr. Mecit Çağatay 
  • Prof. Dr. Reşat Garan
  • Prof. Dr. Feza Gürsey 
  • Doç Dr. Orhan Işık 
  • Prof. Dr. Mustafa İnan 
  • Prof. Dr. Erdal İnönü 
  • Prof. Dr. Nimet Özdaş 
  • Prof. Dr. Atıf Şengün 
  • Dr. İhsan Topaloğlu’ndan oluşuyordu.

1966: TÜBİTAK’ın ilk Bilim Ödülleri Kimya dalında Prof. Dr. Talat Erben ve Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu’na verildi.

1967: Bilim ve Teknik dergisi yayın hayatına başladı.

1968: Liselerarası Proje Yarışmaları ilk kez Fizik ve Biyoloji dallarında düzenlendi.

1969: İlk Hizmet ve Teşvik ödülleri sahiplerini buldu. Hizmet ödülünü Tarım ve Ormancılık dalında Y. Müh. Zihni derin, Teşvik Ödülünü mühendislik dalında Dr. Yük. Müh. Mehmetçik Bayazıt kazandılar.

1972: Marmara Araştırma Merkezi (MAM), Gebze'de Marmara Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Enstitüsü adıyla kuruldu.

  • Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü’nün (UEKAE) temelleri, Ankara’da Elektronik Araştırma Ünitesi’nin Gebze’de bulunan Marmara Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Enstitüsü’ne (bugünkü adıyla Marmara Araştırma Merkezi) bağlanması ile atıldı.

1975: 1974’teki  Kıbrıs Barış Harekatı sonrasında ülkemizin karşı karşıya kaldığı ambargonun bir sonucu olarak, TÜBİTAK milli çevrimiçi (online) kripto cihazının geliştirebileceğini raporladı ve Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) bu doğrultuda yapılacak çalışmaları destekleme kararı aldı.

1976: TÜBİTAK tarafından yayınlanan ilk Türkçe bilim dergisi Doğa yayın hayatına başladı.

  • MİLON-1 adı verilen ilk milli kripto cihazı üretildi ve TSK mensuplarına prototipin tanıtımı başarı ile yapıldı. Bu tarihi çalışma, Genelkurmay Muharebe ve Elektronik Bilgi Sistemleri Başkanı’nın imzasıyla yazılı olarak ödüllendirildi.

1978: Uluslararası Bilim Olimpiyatlarına ilk kez Matematik, Fizik ve Kimya dallarında katıldı.

1983: Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) kuruldu ve Kurul’un sekretarya görevi TÜBİTAK’a verildi. BTYK toplantısı 1989 yılında Başbakanlıkta yapıldı.

  • Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü (TÜSSİDE) kuruldu
  • “Türk Bilim Politikası: 1983-2003” dokümanını hazırlama görevi ile TÜBİTAK Türkiye’nin bilim ve teknoloji politikalarının belirlenmesinde hükümete yardımcı olma sorumluluğunu ilk kez üstlendi.

1984: Uzay teknolojileri Araştırma Enstitüsü (UZAY) Ankara’da Elektronik Araştırma Geliştirme Enstitüsü adıyla kuruldu.

1986: Ulusal Metoroloji Enstitüsü (UME), kuruldu.

1987: Türkiye’nin ilk sayısal deprem kayıt cihazı MİDAS üretilerek ilk yerli deprem kayıt istasyonu olarak işletilmeye başlandı.

1992: Erzincan depremi ardından bölgeye kurulan 10 istasyonluk mobil deprem gözlem ağı ile Türkiye’nin ilk artçı deprem çalışması gerçekleştirildi.

1995: Özel sektörün Ar-Ge yenilik faaliyetlerini desteklemek üzere Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) kuruldu.

  • TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) kuruldu.

1996: Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü (TBAE) kuruldu.

  • Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM), eğitim ve araştırmadaki sorunların ülke genelinde çözümüne yardımcı olacak ve Türkiye araştırma dünyasını geleceğin elektronik ortamına hazırlayıp taşıyacak bir altyapıyı kurmak üzere kuruldu.
  • Bursa Test ve Analiz Laboratuarı (BUTAL) Sümerbank bünyesinde kurulan Tekstil Eğitim ve Araştırma Merkezi’nin TÜBİTAK’a devredilmesiyle hizmet vermeye başladı.

1997: Güvenli ses haberleşmesi sağlayan kriptolu telefon MİLSEC-1’in geliştirilmesi tamamlanarak ilk üretimi yapıldı.

  • TSK ile imzalanan protokol uyarınca TAFICS ağının güvenliğinin sağlanması kapsamında, TÜBİTAK hem 2Mbit/s hızında çalışan demet kripto cihazı MİLON-5’i geliştirdi, hem de ülke coğrafyasına yaygın en büyük sistem projesini geliştirerek TAFICS Elektronik Anahtar Yönetim Sistemi’ni kurdu.
  • Ulusal Akademik Ağ’ın (ULAKNET) ilk ulusal bağlantısı Ege Üniversitesi ile yapıldı. ULAKNET omurgası (Ankara-İstanbul-İzmir arasında), ATM tabanlı olarak 34 Mbps hızında çalışmaya başlayarak, 39 üniversiteyi bağladı.
  • Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM), Trans Avrupa Araştırma ve Eğitim Ağı’nda (TERENA) Türkiye'yi temsil etmeye başladı.

1998: Bilim ve Çocuk dergisi yayın hayatına başladı.

1999: Türkiye'nin ilk sayısal kontrollü paralellenebilir anahtarlamalı güç kaynağı geliştirildi.

  • UEKAE Yarıiletken Teknolojileri Araştırma Laboratuarı’nda (YİTAL) ilk milli kripto tümdevresi üretildi.

2000: TOROS projesi ile 65 km ve 110 km menzile sahip Türkiye’nin ilk topçu roketleri geliştirildi.

2002: Doküman İnceleme Cihazı Interpol logosu almaya hak kazandı ve yurt dışına ihraç edilen ilk UEKAE ürünü oldu. Cihaz, halen Çin ve Almanya dahil toplam 10 ülkede aktif olarak kullanılıyor.

  • Güvenli veri haberleşmesine yeni boyut kazandıracak olan IP Kripto Cihazı’nın (IPKC-E) üretimine başlandı.
  • Türkiye’nin AB Çerçeve Programları’na tam katılımı sonrasında bu programların ulusal koordinasyon görevi TÜBİTAK’a verildi. TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi kuruldu.

2003: İlk TürkUzaktan Algılama ve Yer Gözlem Uydusu BİLSAT uzaya fırlatıldı. 

  • Dünyanın İlk Uçan Simülatörü olan EğitimAmaçlı Uçak Üzeri Gömülü Benzetim Sistemi (WaSiF) TÜBİTAK’ın katkılarıyla gerçekleştirildi.
  • Nükleer transfer yolu ile klon büyükbaş hayvan embriyosu üretildi.
  • Açık kaynak kodlu özgür yazılım PARDUS hayata geçirildi.
  • ULAKBİM Yüksek Başarımlı Hesaplama Merkezi 128 sunucu ile hizmet vermeye başladı ve TR-Grid Ulusal Grid kuruldu. 
  • Ulusal araştırmacı veritabanı ARBİS açıldı. 
  • Ulusal Gözlem Şenliği ilk kez düzenlendi.

2004: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bünyesindeki yüzer, dalar, uçar ve karadaki platformların güdümlü mermi tehditlerine karşı kendilerini korumasına yönelik, tamamen milli kaynaklarla Elektronik Harp Veritabanı Yönetim Sistemi hayata geçirildi.

  • HF/UHF/VHF bantlarında güvenli ses ve veri haberleşmesi sağlayan MİLSEC-3’ün geliştirilmesi tamamlanarak F-16 uçaklarında testleri başarı ile gerçekleştirildi.
  • Türkiye İş ve Araştırma Dünyası Kuruluşları Ofisi (TurBo) TÜBİTAK, TOBB, KOSGEB ve TESK’in katkılarıyla 2004 yılında Brüksel’de kuruldu.

2005: Güdüm kitl eri, füzeler, akıstik karıştırıcı/aldatıcılar gibi sistemlerde temel güç kaynağı olan ve dünyada çok az ülkenin sahip olduğu ısıl pil teknolojisi ülkemize kazandırıldı.

  • Kamu kurumlarının Ar-Ge projelerinin desteklenmesine yönelik Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı (1007 Programı) başlatıldı ve KAMAG kuruldu.
  • Kamu Sertifikasyon Merkezi’nin (KSM) kurulum çalışmaları tamamlanarak faliyete geçirildi
  • Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu adıyla kurulan TÜBİTAK’ın adı kanun ile Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu olarak değiştirildi. Ülkemizdeki haberleşme ve yayıncılık frekans bantlarının yönetimini sağlayan Milli Frekans Yönetim Sistemi geliştirilerek Genel Kurmay Başkanlığı’nın kullanımına sunuldu. Yasayla yapılan değişiklikle, TÜBİTAK’ın faaliyet alanlarına sosyal ve beşeri bilimler de dahil edilerek Kurum’un görev alanı tüm bilim dallarını kapsayacak şekilde genişletildi.
  • Alternatif Enerjili Araç Yarışları ilk kez düzenlendi.

2006: FORESC, ilk kez bir NATO gemisi ile bir Rusya Federasyonu gemisi arasında güvenli iletişimi sağlayarak tarihe geçti.

  • Kritik olan savunma sanayii teknolojilerinin yurt içinde geliştirilmesine yönelik olarak savunma ve güvenlik Ar-Ge projelerinin desteklenmesi amacıyla SAVTAG kuruldu.
  • Milli kriptolu telefonlar geliştirilerek, bilgi güvenliği ürünlerimiz ilk kez NATO envanterine girdi.
  • Sahil Gözetleme Radarı’nın (SAGRAD) tasarım ve prototip üretimi başarıyla yapıldı. SAGRAD’ı 2007 yılında MİLGEM projesi için geliştirilen gemi radarı GEMRAD izledi.
  • Savaş uçaklarında kullanılan Mk-84 genel maksat bombalarını akıllı hale getiren HGK (Hassas Güdüm Kiti) geliştirildi.

2007: Yurtdışında çalışan Türk bilim insanlarına yönelik ve Bilim Ödülü eşdeğeri olarak oluşturulan Özel Ödül’ün ilk sahipleri Prof. Dr. Tuncer B. Edil, Prof. Dr. Cezmi Akdiş ve Prof. Dr. h.c. Onur Güntürkün oldular.

  • Akaryakıt kaçakçılığının önlenmesi amaçlı TÜBİTAK tarafından geliştirilen Marker Kontrol Cihazı ülke çapında kullanılmaya başlandı.
  • Meraklı Minik dergisi yayın hayatına başladı.
  • TÜBİTAK tarafından geliştirilen Akıllı Kart İşletim Sistemi’ni (AKİS) içeren ilk yonga, ülkemizde ilk defa, KSM tarafından üretilen Nitelikli Elektronik Sertifikalar için kullanılmaya başlandı. 
  • Türkiye’nin ilk ve tek ayrıca dünyanın en geniş magnezyum alaşımı levhaları üretildi.
  • “Türkiye’de dolaşımda bulunan akaryakıtların yasa dışı yollarla piyasayı arzını önlemek için, EPDK tarafından uygulamaya konulan ulusal markerin üretilmesi ve güncellenmesi TÜBİTAK tarafından gerçekleştirilmeye başlandı.

2008: Türkiye Ulusal Toplu Katalog (TO-KAT) ve “Türkiye Belge Sağlama ve Ödünç Verme Sistemi” (TÜBESS) kullanıma açıldı.

  • Dünyanın İlk Uçan Simülatör filosu olan Eğitim Amaçlı Uçak Üzeri Gömülü Benzetim Sistem Ağı (NetWaSiF) TÜBİTAK’ın katkılarıyla gerçekleştirildi.
  • Sualtı Akustiği alanında kritik SONAR teknolojilerinin milli olarak geliştirilmesi amacıyla Türkiye’nin ilk Sualtı Akustik Laboratuvarı (SAL) kuruldu. 
  • Türkiye’nin ilk 1 kW’lık Polimer Elektrolit Membranlı Yakıt Pili sistemi geliştirildi.
  • Türkiye’nin ilk Milli Savaş Gemisi Heybeliada korvetinde kullanılmak üzere ilk milli su altı ses gönderme/alma elemanı geliştirildi. 
  • Ulusal ve yerel TV kanalların arşiv ve analizini sağlayan Sayısal Kayıt Arşiv Analiz Sistemi geliştirildi.

2009: Türk Silahlı Kuvvetlerine yönelik çalışmalar yürütmek üzere İleri Teknoloji Araştırma Enstitüsü (İLTAREN) kuruldu.

  • KriptoluCep Telefonu MİLCEP-K1’in geliştirilmesi tamamlanarak üretimine başlandı. Türkiye’nin ilk Milli Sonar Anteni üretilerek Heybeliada Korvetine entegre edildi.
  • Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın ana savaş gücünü oluşturan F16 savaş uçaklarının dostunu ve düşmanını tanıyarak güdümlü mermi tehditlerine karşı kendini koruyabilmelerine yönelik F16PFMG Projesi tamamen milli kaynaklarla geliştirildi.
  • TÜBİTAK tarafından geliştirilen ve üretilen kriptolu USB bellek SIR’ın NATO’ya 600 adet satışı gerçekleşti, SIR halen NATO’da aktif olarak kullanılıyor.

2010: Elektrik iletim sistemindeki gerilim dalgalanmarını düzenleyen ve elektrik iletim sisteminin güvenilirliğini arttırak ülkemizin Avrupa elektrik sistemine bağlantısında olumlu katkıları olan Türkiye’nin ilk orta gerilime doğrudan bağlı iletim tipi Statik Senkron Kompanzatör sistemi (T-STATCOM) geliştirildi.

  • Doğalgazdan hidrojen üreterek ısı ve elektriği aynı anda üreten Türkiye’nin ilk Yakıt Pilli Mikro-Kojenerasyon Sistemi geliştirildi.
  • Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü ve Bilişim Teknolojileri Enstitüsü’nün aynı çatı altında bir araya gelmesi ile Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi (BİLGEM) kuruldu.
  • Ülkemizdeki tüm sosyal yardımların tek bir merkezde toplanması amacıyla geliştirilen Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Projesi hayata geçirildi.

2011: Kalkınma Bakanlığı tarafından fonlanan tüm yatırımların izlenmesine yönelik İl Kalkınma ve İzleme Sistemi (İKİS) hayata geçirildi.

  • Plastik mayınların tespiti ve görüntülenmesine yönelik elde taşınabilir Mayın Tespit Sistemi geliştirildi.
  • Sanal Ortam Tren Sürüş Eğitimleri için Milli Benzetim Sistemi (TRENSİM) geliştirildi.
  • Türkiye’de ilk defa Türk kömürlerine uygun bir yakma sistemi olan dolaşımlı akışkan yatak yakma sistemi tasarlandı ve pilot ölçekli sistemi kuruldu.
  • Türkiye’de tasarlanıp üretilen İlk Yer Gözlem Uydusu RASAT uzaya fırlatıldı.
  • Türkiye’de ilk kez biyokütle ve kömür karışımlarından sıvı yakıt üretimi gerçekleştirildi. Türkiye’de ilk kez bölgeler arası salınımı algılayıp sönümlendirilmesi için gerekli kumanda sinyalleri üreten röle geliştirildi.
  • Türkiye’de ilk kez hibrit elektrikli araç uygulamaları için akıllı batarya güç paketi geliştirildi.
  • Türkiye’de ilk kez Soma B Termik Santrali atık ısılarından faydalanarak, sıcak su ve ısıtma ihtiyacını karşılamak üzere bölge ısıtma sistemi yapıldı.
  • Türkiye’nin ilk milli yerli füzesi Satha Atılan Orta Menzilli Mühimmat (SOM) tasarlanarak, test atışları başarı ile gerçekleştirildi.

2012: Yerli yapım ilk yüksek çözünürlüklü keşif ve gözetleme uydusu GÖKTÜRK-2 uzaya fırlatıldı.

  • Yeni Kriptolu Cep Telefonu MİLCEP-K2’nin geliştirilmesi tamamlanarak üretimine başlandı.
  • Türkiye’de ilk kez elektrik üretim santralleri için modern statik ikaz sistemleri geliştirildi.
  • BALİSTİKA2010 sisteminin ilk ihracatı Suudi Arabistan’a gerçekleştirildi. 
  • Türkiye, EUREKA Programı Dönem Başkanlığı’nı devralarak, 1 yıllık süreci TÜBİTAK EUREKA Ulusal Koordinasyon Ofisi yürüttü. 
  • Türkiye’de ilk kez insanın tüm genom dizisi tanımlandı. 
  • Ulusal Demiryolu Sinyalizasyon Sistemi milli teknolojilerle geliştirildi. 
  • NEB (Nüfüz Edici Bomba) projesi ile TÜBİTAK tarafından Türkiye’nin ilk sığınak delici bombası geliştirildi.

2013: MİLRES projesi kapsamında Türkiye’de ilk kez rüzgâr santralleri için 500 kW gücünde çift beslemeli asenkron generatör tasarımı ve imalatı yerli imkanlarla gerçekleştirildi.

  • Türkiye’de ilk kez 50 MWüstü hidroelektrik santraller için elektrik gücünü kontrol eden Hız Regülatörü geliştirildi.
  • Türkiye’de ilk kez ülkemizde üretimi yapılan gıdaların bütün besin öğelerine internet (www. turkomp.gov.tr) üzerinden erişim sağlayan ‘Ulusal Gıda Kompozisyonu Veri Tabanı’ oluşturuldu. 
  • Türkiye’de ilk ve tek olan lityum iyon pil üretim altyapısıyla, ilk kez lityum pil için katot, anot ve lityum iyon pil üretimi gerçekleştirildi.
  • Türkiye’nin ilk rüzgâr gücüne dayalı üretilen elektrik enerjisini izleme ve tahmin sistemi geliştirildi.
  • Türkiye’nin ilk yerli uzaktan kontrollü maden robotunun tasarımı gerçekleşti. 
  • Uçak, helikopter, uydu, hızlı tren ve benzeri tüm platformlarda yazılımsal teknolojik bağımsızlık sağlayan Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi (GİS) Türkiye’de ilk kez tasarlanıp üretildi.
  • Uluslararası sularda çalışabilen güncel donanımlı oşinografik TÜBİTAK Marmara Araştırma gemisi inşası tamamlanarak işletmeye alındı.

Bu öykünün, 50 yıllık kronojinin infografiğini buradan inceleyebilirsiniz.

Sizler için metne döktüğümüz haberimizi tüm okurlarımızın ilgi ve bilgisine sunuyoruz.

Yazar Yasemin Öksüz Hakkında

Lisansını Başkent Üniversitesi “Halkla İlişkiler ve Tanıtım” bölümünde tamamlayan yazar, Ankara Üniversitesi “İnsan Kaynakları Yönetimi ve Kariyer Danışmanlığı” alanında yüksek lisans yaptı. Ulusal bir reklam ajansında reklam koordinatörü olarak da görev yapan yazar bu görevinin yanı sıra  Ocak 2013 ve Aralık 2013 aralığında Girişim Haber'de editörlük yapmıştır.

Yorum Ekle

Ad Soyad *
E-mail * (Gravatar resminiz görünecek)
Web
KalınYatayAltı ÇiziliAlıntı
  •   Yorum  
  •   Önizle  
Yükleniyor